Son Akşam Yemeği, İsa’nın 12 havarisine içlerinden birinin ihanet edeceğini açıkladığı o son yemeği tasvir eder. Mantık hatası, İsa’nın yaşadığı dönemde yemek masası kültürü olmamasından başlıyor. Yani en başta masada oturmaları gerçek dışı.
Ya masada portakal bulunmasına ne diyeceğiz? Portakal 15 yüzyılda gelmiş Avrupa’ya. Peki bunları Leonardo gibi bir dahi bilmiyor olabilir miydi? Elbette bilmemesi imkansız. Bu sadece onun İncil’deki bu hikayeyi tasvir ederken ki tercihi. Resim İsa’nın içlerinden birinin ihanet edeceğini bildiğini açıklamasından hemen sonraki tepkileri yansıtıyor.
Tüm havariler hayretler içerisinde. Resimde kutsal üçlemeye yer verilmiş; baba, oğul ve Kudüs. Bunu temsilen havariler üçlü gruplar halinde konumlanmış. İsa’nın arkasında 3 pencere var. Sol baştan sayarsak, ilk üçlü Bartholomew, James ve Andrew. İkinci üçlüde Judas, Peter ve John var. Sonra İsa ve sağındaki üçlü Thomas, James the Greater, Philip. Son üçlü ise Matthew, Jude Thaddeus ve Simon Zealot. İhanet eden Judas, mavi yeşil elbiseli olan. Masada en alçakta duran o. Sağ avucunda bir şey kavramış. Bu İsa’ya ihanet etmesi için ona ödenen 30 parça gümüşü simgeliyor olabilir. Judas aynı zamanda masadaki tuza uzanmış, bu o dönem kullanılan “tuza ihanet etmek” yani, efendisine ihanet etmek anlamındaki terimin bir çeşit canlandırması olabilir. Judas’ın hemen arkasında James’in tuttuğu bıçak var. James kavgacı karakteriyle tanınırmış. Hem onu temsilen hem de ihanet eden açıklanırsa saldırmaya bir hazırlık olabilir. Milano’da resmin bulunduğu bina eski dönemde bir yemekhaneymiş. Leonardo, fresk konusunda tecrübeli olmadığından, bu yemekhanenin duvarında ilginç bir takım teknikler denemiş. Duvarı ziftle sıvamış, alçıtaşı ve sakız kullanmış. Resim henüz Leonardo hayattayken, yapıldıktan 20 yıl sonra, bedbah bir hale gelmiş, parça parça dökülmeye başlamış. Vasari’nin anlattıklarına göre 1556’da resimdeki figürler tanınmaz haldeymiş. 1700’lere kadar resmi korumak için çabalayanlar olmuş. 1726’da ilk restorasyon yapılmış, eksikler boya ile kapatılmış, tüm resim cilalanmış. 1770’de bir restorasyon daha…1796’da Fransa ordusu bu yemekhaneyi cephanelik olarak kullanmış. Sonra da hapishane yapılmış. Fransız askerler resmi taşlamış. Merdiven dayayıp havarilerin gözlerini oymaya çalışmışlar. Ömrünün son yıllarında Fransa kralına arkadaşlık eden Leonardo’ya, Fransızlar tarafından böyle bir saygısızlık yapılması çok çirkin. Tüm Leonardo resimlerini sahiplenmeye kalkan Fransızlar, belki de elde edemedikleri bu resmi özellikle hırpaladılar.
Son Akşam Yemeği resmi, Da Vinci Şİfresi romanıyla tekrar gündeme gelmişti hatırlarsanız. Romana göre, İsa’nın solunda kendinden geçmiş görüntüsüyle duran John değil, Magdalalı Meryem’in ta kendisi. İsa ile bel hizasında birleşmişler. Bedenleri “V” işaretini çağrıştırıyor yani kadının sembol. Kıyafetleri ise bir ayna etkisinde birbirini yansıtıyor. Romana göre bu İsa’nın bir çocuğu olacağının, soyunun devam edeceğinin sırrını saklıyor. Bu iddiaları fazlasıyla saçma bulanlar da var, inananlar da...
Ihsan Hanson
