Lozan Çıkmazında!

Karar adamı kimdir? Karar adamı elbette ki, kritik anlarda, tehlikeli geçitlerde ve dönüm noktalarında, arkasından gelenlere karşı, sorumluluk kabul eden ve karar verebilen adamdır. İşte 4 Şubat 1922'de Lozan Konferansının en kritik gününde İsmet Paşa bu durumdaydı. Onun, o gün orada yaşadığı çile pek anlatılmamıştır. Ama bu sahneye yakından tanık olan, hem de yetkili bir yabancı var ki, bir eserinde, İsmet Paşa'nın bu çilesini, bize bütün trajedisi ile yansıttı. Bu yabancı, Lord Curzon'un daima yanında bulunan Sekreteri Harold Nicolson'dır. "By Lord Curzon" adlı eserinde bu sahneyi bütün ayrıntılarıyla işler:

"İsmet rahatsız ve canı sıkkın. Oturmakta olduğu koltuğa adeta gömülmüş. Alnı kıpırdıyor. Mendilini sık sık dudaklarına götürüyor. Çok rahatsız ve sinirli..

Curzon koltuğunda azametle kurulmuş, oturuyor. Ben onun hemen arkasında oturuyorum ve not alıyorum. Bompard ( Fransız delege ) güzel konuşuyor, Garoni ( İtalyan delege ) ise gayet kötü..Sonra Marki (Curzon) söze başlıyor. Emsalsiz denecek kadar güzel konuşuyor: Tatlılık, ümitsizlik, korkutma, otorite...