İsmail Hakkı Tonguç ve 1940’ların Eğitim Mucizesi Köy Enstitüleri

Emre Atan

Giriş

Cumhuriyetin Türkiye’ye kazandırdığı yeniliklerden biri de köyün ve köylünün sorunlarına yöneliştir. Köylünün sorunlarını çözmek, Atatürk ile bir devlet politikası haline gelmiştir. Cumhuriyetin ilanından Köy Enstitüleri’nin açılmasına kadar ki süreçte; Örnek çiftliklerin kurulması, aşar vergisinin kaldırılması ve Ziraat okullarının açılması gibi köylüye yönelik birçok adım atılmıştır.[1]

Atatürk’ün son yıllarında “Köy Eğitmenliği” olarak temeli atılan ve İnönü döneminde de “Köy Enstitüsü” olarak eğitim veren bu kurumlar da, köye yönelişin başarılı bir örneğidir. Asıl amacı, köy öğretmeni ve köye yararlı meslek elemanları yetiştirmek olan bu kurumlar sadece bununla kalmamış; Atatürk devrimlerinin köylere yayılması, toplumun okuryazarlık oranının artırılması ve tarımla ilgili teknik bilgilerin köylüye kazandırılarak tarım sektöründe ilerlemenin sağlanması [2] gibi birçok görev üstlenmiştir.

İkinci Dünya Savaşı’nın yaşandığı bir dönemde kısıtlı imkânlarla hayata geçirilen bu projenin ortaya çıkmasındaki en büyük pay, şüphesiz İsmail Hakkı Tonguç’a aittir. Çiftçi ve köylü bir ailenin çocuğu olan Tonguç’un 1919’da başlayan öğretmenlik mesleğindeki deneyimleri, başta Almanya olmak üzere Avrupa ülkelerinde aldığı eğitim, okuduğu kitaplar ve gözlemleri sayesinde bu kurumlar ortaya çıkmıştır