Cumhuriyet ve Sanayileşme Atılımı

Metin Aydogan

[...Mustafa Kemal, İzmir İkisat Kongresi'nde yaptığı konuşmada; “Sanayinin gelişmesini ihmal etmemeliyiz. Ticaretimizi yabancıların eline bırakamayız. Bırakırsak, yurt kaynaklarını değerlendirme fırsatını yitiririz. Ancak, bunların gerçekleştirilmesi söylendiği gibi kolay ve basit değildir. Başarmak için ülke ihtiyacına uygun temel bir program üzerinde bütün milletin birleşmesi ve uyumlu olarak çalışması gereklidir” diyordu...1927 yılında yapılan sanayi sayımında, el sanayi işletmeleri ve tamirhaneler dâhil, 33.085 işyeri vardı. Ortalama 2-3 kişinin çalıştığı bu yerlere işletme demek de zordu. Bu işyerlerinde çıraklar dâhil, yalnızca 76.216 işçi çalışıyordu. Türkiye'nin 'işçi sınıfı!' bundan ibaretti. İşçilerin 35.316’sı, sayıları 20 bini bulan basit el tezgâhlarından oluşan, halı ve diğer ev dokumacılığında, 17.964 işçi de, sayıları 5.347 olan tabakhane ve birkaç deri atölyesinde çalışıyordu... Sanayi üretimi yapan büyük işletme yoktu. Çimento, petrol, demir, çelik, işlenmiş madenler, inşaat malzemeleri, motor, iş araçları başta olmak üzere tüm sanayi ürünleri ithal ediliyordu. Ülkede çoğu bankacılık, madencilik ve demiryollarına yatırım yapmış 94 yabancı şirket vardı. Bunların hemen tümü devletleştirilmiştir... Sanayileşmeyi hızlandırmak ve ülke düzeyine yaymak için bir dizi girişimde bulunuldu. 28 Şubat 1927’de Sanayi Teşvik Kanunu, 8 Haziran 1929’da Milli Sanayi Teşvik Kanunu çıkarıldı. Yerli sanayi ve ticareti koruyan yeni gümrük tarifeleri, 1 Ekim 1929’da uygulamaya sokuldu. 3 Haziran 1933’te Sanayi ve Maadin Bankası ile Devlet Sanayi Ofisi’nin yerine Sümerbank kuruldu. 1925 yılında kurulmuş olan Sanayi ve Maadin Bankası 7 yıl içinde; Hereke, Feshane, Bakırköy Mensucat, Beykoz Deri ve Kundura, Uşak Şeker ve Tosya Çeltik fabrikalarını kurmuş ya da kontrolü altına almıştı. Ayrıca Bünyan ve Isparta İplik, Maraş Çeltik, Malatya ve Aksaray Elektrik, Kütahya Çini fabrikalarına ortak olmuştu...]

·       Kaynak; Metin Aydoğan "Bitmeyen Oyun"

·       Metin Aydogan