Anadolu Arkeolojisinin Ünik Yapılarından Biri: Delikkemer

Osman Serttürk

Likya uygarlığının başkenti olan Patara antik kentinin su ihtiyacını karşılamak üzere inşa edilen Delikkemer, Hidroloji Mühendisliği Açısından Roma İmparatorluğu’nun Anadolu’daki en özgün tarihi yapılarından biridir. Akbel’deki doğal kaynaktan Patara antik kentine su getiren sistemin bir parçası olan kemer, birbirine geçen devasa kaya bloklarından meydana gelmektedir. Suyolunun bir bölümünde yer alan ve başlı başına bir mühendislik harikası olarak kabul edilen anıtsal Delikkemer, yüksek tepelerin üzerinden hafif bir bükülmeyle gelmekte ve üzerindeki delikli kübik taşların fiziksel mekanik özelliği sayesinde taşıdığı suyu bu tepelerden kolayca aşırabilmektedir. Kübik taş boruların birbirine geçip iyi tutunmaları için özel olarak tasarlanmış bu yapı, örneğin tahribat olması durumunda kolayca değişme imkânı sağlıyordu. Kemerin su sızdırmasını engellemek içinse sarımsı bir harç ile ara bağlantılar kapatılmıştı. Üzerinde bulunan iki yazıt nedeniyle Roma İmparatorluk Dönemi’nin başlarına tarihlenen Delikkemer’in inşasının İmparator Claudius’un Likya Eyaleti Valisi Vilius Flaccus döneminde başladığı (MS 48-50) , ancak inşaatı tamamlayanın ondan sonraki vali Eprius Marcellus (MS 50-55) olduğu öğrenilmektedir.

Patara antik kenti, İ.Ö.13'üncü yüzyıla ait Hitit metinlerinde “Patar” olarak geçmektedir. Xanthos Vadisi'nde denize açılabilecek tek yer olması nedeniyle tarih boyunca önemli kent olma özelliğini her çağda devam ettiren Patara'nın yazıt ve sikkelerde Likya dilindeki adı Patara olarak geçmektedir. Apollon'un önemli bir kehanet merkezi olarak ün yapmış olan Patara aynı zamanda Anadolu'dan Roma'ya nakledilen tahılların depolandığı ve saklandığı bir limandır. İ.Ö. 3'üncü yüzyılda Ptolemaios egemenliğine girmesiyle Likya'nın lider kenti durumuna gelen Patara, İ.Ö. 2'nci yüzyılın başında Likya'nın Seleukos Krallığı tarafından kontrol edilmeye başlamasıyla Likya'nın başkenti olmuş, özellikle de, Roma'ya karşı özerkliğini ve Rhodos'a karşı da bağımsızlığını kazandığı İ.Ö.167/168 tarihinden itibaren bu durum resmileşmiştir. Patara bu tarihten sonra artık Likya Birliğinin başkenti olmuştur. Roma egemenliğine geçtikten sonra da önemini yitirmeyen Patara, Roma valiliklerinin adli işlerini gördüğü bir merkez olmuş, bunun yanısıra Roma'nın doğu eyaletleriyle bağlantısını kurduğu bir deniz üssü olarak da önemini mahafaza etmiştir.

"Noel Baba" olarak anılan Saint Nicholaos, Pataralıdır. Ayrıca Aziz Paulus Roma'ya gitmek için Patara'dan gemiye binmiştir. İmparator Konstantin'in başkanlık ettiği İ.S. 325'teki İznik konsülünde Lykia'nın tek imza yetkilisi Piskopos Eudemos'un Patara Piskoposu oluşu da kentin bu devirde halen gözde oluşunun kanıtıdır.

·       Osman Serttürk

·       Dünya Tarihi ve Mitolojisi