Amerikan Mandaterliği Tartışmaları

Türklerin Görüş ve Düşünceleri:

Amerikan Cumhurbaşkanı Wilson’un I. Dünya Savaşı’na girerken yayınlamış olduğu 14 temel ilkesinden birisi, yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, milletlerin kendi kaderlerini kendilerinin tayin etme hakkı idi. Bu yüzden savaş sonrası yenilen devletlerin hepsi bu notadan medet umar duruma gelmişlerdi. Oysa daha savaş sürerken, İngiltere, Fransa, İtalya ve Rusya gizli anlaşmalar imzalamışlar idi. Yine Yunanlılar İzmir’e asker çıkarmış, Amerika; Erzurum, Diyarbakır, Sivas, Bitlis, Van ve Harput’ta Ermeni hamiliğine soyunmuştu.

Diğer yandan Wilson ilkelerinin 12. maddesi Türkiye’ye hak tanısa bile, o dönemde Amerikan senatosu Wilson’a çoğunlukla muhalifti. Onlar ne “Cemiyet-i Akvam’ın” ne de “Paris Anlaşması’nın” tasdikine taraftardı.

Bütün bu gelişmeler devam ederken, Türkiye’de mandaterlik konusunun mütarekeden sonra yoğun olarak tartışıldığını görüyoruz. Özellikle Wilson Prensipleri Cemiyeti’nin kurulması ve onun yöneticilerinin çoğunlukla yazar ve gazeteci olması, bu konunun gündemde kalmasına neden olmuştur.